Wrocław
Co nas czeka na rynku pracy, czyli prognozy przyszłości

Już w pierwszej części raportu możemy zapoznać się z krótką analizą głównych trendów, które pojawiły się jeszcze przed okresem pandemii. Z analizy wynika, że najistotniejsze były cztery obszary: technologia, kreatywność, rynek specjalisty oraz rozwój wiedzy. Niewątpliwie technologia cyfrowa była, jest i będzie jednym z dominujących trendów, które rodzą pytania o przyszłość, nie tylko niektórych stanowisk, lecz także o relację na linii człowiek–technologia.

Postrzeganie rozwoju technologii poprzez redukcję miejsc pracy za sprawą większego zastosowania sztucznej inteligencji czy automatyzacji stało się już stereotypem. Rodzi się natomiast nowa narracja, w której technologia zamiast „zastąpić człowieka”, ma odciążyć go z prac powtarzalnych i monotonnych. Innym wspomnianym trendem jest pobudzanie kreatywności wśród pracowników. Kreatywność traktowana jest jako istotny zasób dla firmy, rozumiana jest nie tylko jako umiejętność tworzenia nowych pomysłów i rozwiązań, ale również jako przestrzeń do popełniania błędów i eksperymentowania.

Kolejną tendencją, która wyłania się z analizy, jest rynek specjalisty. Coraz częściej na rynku pojawiają się tzw. giggersi, czyli osoby, którzy dzięki umiejętnościom technologicznym pracują w trybie zdalnym z więcej niż jednym usługobiorcą. Cenią oni niezależność i są specjalistami w swoich dziedzinach. Ich obecność wpływa na zmianę układu sił na rynku pracy z pracownik–pracodawca na pracownik–klient.

Reakcje pracodawców na pandemię

W raporcie znajdziemy również bardzo interesujące wyniki badań, które zostały przeprowadzone przez OLX Praca we współpracy z zespołem badawczym ARC Rynek i Opinia. Badanie zostało przeprowadzone w okresie wrzesień–październik 2020 r., a jego celem było zidentyfikowanie nowych trendów w zakresie HR, zmian na rynku pracy oraz sytuacji pracodawców w obliczu pandemii. W badaniu wzięły udział 302 firmy, w tym przedstawiciele małych, średnich oraz dużych przedsiębiorstw. Badane firmy reprezentują różne branże, począwszy od edukacji, administracji i opieki zdrowotnej poprzez budownictwo, kulturę i rekreację, usługi dla biznesu aż po handel i naprawy, transport i produkcję.

Niepewność oraz zmieniające się obostrzenia w pierwszej fazie pandemii powodowały, że pracodawcy zachowywali ostrożność w swoich działaniach. Organizacje dążyły przede wszystkim do utrzymania zatrudnienia i szukały różnych sposobów na minimalizację wydatków w celu uniknięcia konieczności redukcji pracowników. Z upływem czasu firmy decydowały się na podejmowanie działań rekrutacyjnych. Jak wynika z raportu OLX Praca aż 49 proc. firm, które wzięły udział w badaniu, prowadziła procesy rekrutacyjne w trakcie pandemii. Mimo że wiele firm pracowało w trybie hybrydowym lub zdalnym, to nadal najchętniej wybieraną formą rekrutacji były spotkania bezpośrednie. Popularną opcją było też łączenie formy online z bezpośrednią i realizowanie części procesu zdalnie. Według badania, w trakcie pandemii najczęściej poszukiwano pracowników do działów: administracji, HR, kadr, księgowości, produkcji, prac fizycznych i obsługi klienta.

Wraz z rozwojem pandemii zmieniały się również postawy i priorytety wśród kandydatów i pracowników. Niepewność zatrudnienia i przyszłości związanej z rozwojem kolejnych fal epidemii powodowały, że priorytetem dla kandydatów stała się przede wszystkim: stabilność zatrudnienia, możliwość pracy w trybie zdalnym, dobra atmosfera pracy i dbałość o bezpieczeństwo pracowników.

Praca zdalna i hybrydowa

Raport porusza też kwestię korzystania z pracy zdalnej. Praca w trybie home office funkcjonowała w wielu branżach jeszcze przed wybuchem pandemii, ale tak naprawdę dopiero za jej sprawą wiele firm przekonało się do jej wprowadzenia.

Jak wynika z przeprowadzonych badań, ponad połowa firm korzystała lub wciąż korzysta z rozwiązań pracy zdalnej. Przejście na taki styl pracy według większości respondentów nie zaburzyło funkcjonowania najważniejszych procesów w firmie, co tylko pokazuje, że praca zdalna może być dobrym i efektywnym rozwiązaniem. Do przejścia na taki tryb trzeba się odpowiednio przygotować, stąd firmy nie uniknęły trudności w transformacji swoich organizacji. Największe niedogodności pracy zdalnej były związane z brakiem odpowiedniego sprzętu, dostępu do internetu bądź innymi problemami technicznymi. Często wymienianą komplikacją był brak odpowiednich warunków do pracy w domu. Jak pokazuje raport, konieczność wdrożenia zdalnego lub hybrydowego systemu pracy unaoczniła więc nie tylko zalety, lecz także wyzwania. Jednym z większych, jakie niesie ze sobą zdalny sposób pracy, jest utrzymanie więzi społecznych i poczucia przynależności do organizacji.

Uregulowania wymagają też zagadnienia formalno-prawne, które powinny objąć takie obszary, jak chociażby: bezpieczeństwo, kontrola czasu pracy, obieg dokumentacji czy ochrona danych.

Umiejętności i zawody przyszłości

Zdaniem pracodawców, którzy wzięli udział w badaniu, za sprawą pandemii zmienią się oczekiwania względem kandydatów. Pracodawcy przewidują, że transformacji ulegnie sylwetka idealnego pracownika. Na pytanie: Jakie zjawiska przybiorą na sile i będą się rozwijać na rynku pracy po pandemii, aż 82 proc. respondentów odpowiedziało, że nastąpi cyfryzacja, digitalizacja i automatyzacja procesów, 81 proc. odpowiedziało, że obserwowany będzie rozwój adaptacyjności przedsiębiorstwa, 80 proc. wskazało na tworzenie warunków do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, a 77 proc. uważa, że nastąpi rozwój pracy zdalnej i zwiększy się elastyczność związana z miejscem i godzinami pracy.

Za sprawą tych zjawisk wzrośnie znaczenie takich umiejętności, jak: umiejętność współpracy, odporność na stres, umiejętność zarządzania czasem, chęć ciągłego rozwoju, kreatywność, zdolności interpersonalne, empatia i zdolności adaptacyjne.

Ważną cechą idealnego pracownika będą też jego kompetencje cyfrowe. A jakie profesje będą odgrywać ważną rolę po pandemii? Według raportu będą to zawody związane z tworzeniem i obsługą rozwiązań IT, a więc: testowanie, programowanie i obsługa narzędzi informatycznych. Wzrośnie również zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników i rzemieślników, czyli absolwentów szkół zawodowych.

Przyszłość rynku

Wyniki badań pozwoliły również wyłonić kierunki rozwoju i trendy, jakie mogą pojawić się w nadchodzącej przyszłości. Pandemia uwydatniła przede wszystkim, że nadrzędną wartością dla firm powinna stać się elastyczność, adaptacja i umiejętność funkcjonowania w zmianie. Długofalowe strategie staną się niepraktyczne. Pandemia wyraźnie pokazała, że przetrwają najbardziej elastyczni. Ważna będzie więc plastyczność organizacji, umiejętność takiego manewrowania na rynku, która pozwoli wykorzystać szanse i minimalizować ryzyko w dynamicznym otoczeniu rynkowym.

Pandemia pokazała również, jak ważne stają się partnerskie relacje oparte na obustronnym zaangażowaniu, zaufaniu i transparentnej komunikacji. Pracodawcy spodziewają się, że w perspektywie długoterminowej powróci wzrost znaczenia work-life balance oraz well-beingu. Ich zdaniem ma to związek wchodzeniem młodego pokolenia na rynek, dla którego idea slow-life jest ważniejsza niż korporacyjny wyścig. Można więc spodziewać się redefinicji idei work-life balance, która nie będzie oparta na sztywnym podziale życia prywatnego i zawodowego, ale na elastycznym przenikaniu się tych dwóch światów, z zachowaniem równowagi. Zjawisku temu będzie sprzyjać stopniowe zanikanie systemu pracy „od–do” na rzecz zadaniowego i bardziej elastycznego modelu pracy.

Co przyniesie przyszłość – scenariusze

Ostatnia część raportu, opracowana przy współpracy z FutureS Thinking Group: firmą Zuzanny Skalskiej – 360Inspiration oraz studiem strategiczno-projektowym Greenhat Innovation, została poświęcona możliwościom rozwoju przyszłości. Do rozważań nad nadchodzącym jutrem wykorzystana została metoda scenariuszowa, która tworzy opowieści wokół różnych wizji przyszłości.

W ten sposób powstały 4 główne wyobrażenia przyszłości tj.: czuły kapitalizm, aktywna odnowa, kapitalizm nadzorujący oraz mniej wystarczy. Przedstawione narracje próbują odpowiedzieć na pytania, czym będzie praca dla człowieka, jak będą wyglądać miasta i otoczenie, jak rozwinie się społeczeństwo i jego wartości, jakie znaczenie będą mieć technologia i środowisko. Opracowanie skłania do refleksji, ponieważ scenariusze są oparte na zjawiskach, które są inicjowane już teraz i zachodzą na całym świecie.