Posiadacz rachunku papierów warto¶ciowych, czyli rachunku maklerskiego, który w ubieg³ym roku dokonywa³ w jego ramach transakcji akcjami, obligacjami czy instrumentami pochodnymi, o rozliczenie i op³acenie 19-proc. podatku (zwanego podatkiem Belki) musi zatroszczyæ siê sam. Niezbêdnym do wykonania tej operacji elementem jest otrzymywana od domu maklerskiego informacja PIT 8C. Mo¿na w niej znale¼æ dane dotycz±ce przychodów ze sprzeda¿y papierów warto¶ciowych i instrumentów pochodnych, kosztów uzyskania przychodów (powiêkszonych o prowizje maklerskie i ewentualne op³aty za prowadzenie rachunku) oraz informacjê o zysku (dochodzie) b±d¼ stracie. Kwoty wykazane w PIT 8C nale¿y potem przenie¶æ do odpowiednich pól w czê¶ci C formularza PIT 38. W czê¶ci D tego formularza oblicza siê nale¿ny podatek. Ca³a operacja jest bardzo prosta i nie powinna zaj±æ wiêcej ni¿ kilkana¶cie minut, a korzystaj±c ze specjalistycznych, darmowych programów do rozliczania PIT-ów, których pe³no w Internecie, nawet jeszcze krócej. Du¿ym udogodnieniem jest równie¿ wprowadzona od tego roku przez Ministerstwo Finansów mo¿liwo¶æ z³o¿enia PIT 38 przez Internet.
Rozliczaj±c zyski z tytu³u inwestycji w akcje, inwestor ma prawo do uwzglêdnienia ewentualnych strat z lat ubieg³ych, które mo¿na odliczaæ nawet przez nastêpnych piêæ lat, licz±c od roku, w którym wyst±pi³y. Sprowadza siê to do odjêcia straty z lat wcze¶niejszych od dochodu (zysku) z roku ubieg³ego. Otrzymana w ten sposób kwota stanowi podstawê obliczenia podatku. Mo¿liwe jest zatem, ¿e – je¶li strata jest równa zyskowi – podatku nie zap³acimy w ogóle. Warunek jest tylko jeden – w jednym roku kalendarzowym mo¿na odliczyæ kwotê, której warto¶æ nie przekracza 50 proc. poniesionej straty. ¯eby skorzystaæ z tej mo¿liwo¶ci, PITy trzeba sk³adaæ tak¿e w tych latach, w których mieli¶my stratê i nie ma od czego p³aciæ podatku.
Inwestorzy d³ugoterminowi powinni pamiêtaæ, ¿e zysk ze sprzeda¿y papierów warto¶ciowych, nabytych przed 1 stycznia 2004 roku, jest z podatku zwolniony. Wynika to oczywi¶cie z faktu, ¿e przed t± dat± podatek ten nie obowi±zywa³ i na zasadzie praw nabytych inwestorzy zachowali prawo do zwolnienia podatkowego.
Zadbanie o rozliczenie podatku we w³asnym zakresie dotyczy tak¿e tych, którzy inwestowali za granic±, korzystaj±c z po¶rednictwa lokalnych brokerów, oraz osób, które inwestowa³y w sprzedawane na terytorium Polski zagraniczne fundusze inwestycyjne. Dochody te równie¿ rozlicza siê za pomoc± formularza PIT 38. Czyni siê to w sposób analogiczny, do tego opisanego powy¿ej, z t± istotn± ró¿nic±, ¿e musimy polegaæ na informacjach zawartych w wyci±gach i potwierdzeniach zawieranych transakcji, bo na otrzymanie zbiorczej informacji w formie PIT 8C od zagranicznych instytucji nie ma co liczyæ. Nale¿y wiêc przygotowaæ siê na to, ¿e bêdzie nas to kosztowa³o nieco wiêcej wysi³ku, bo obliczenia trzeba bêdzie wykonaæ samemu. Dokonuj±c przeliczenia z waluty obcej na z³ote nale¿y pos³u¿yæ siê kursem ¶rednim NBP z dnia przeprowadzenia transakcji.
Nie dotyczy to jednak wszystkich zagranicznych funduszy inwestycyjnych. Niektóre z nich sprzedaj± tzw. dywidendowe jednostki uczestnictwa (oznaczane skrótem dis), z których zyski s± wyp³acane okresowo (raz na kwarta³ albo raz na rok) pod postaci± dywidendy, w odró¿nieniu od jednostek akumulacyjnych (acc), w których zyski s± dopisywane do kapita³u i reinwestowane. Zgodnie z polskim prawem, zyski wyp³acane pod postaci± dywidendy s± opodatkowane, ale p³atnikiem, odpowiedzialnym za naliczenie i odprowadzenie podatku, jest instytucja j± wyp³acaj±ca, a nie beneficjent. Odnosi siê to równie¿ do funduszy zagranicznych, których siedziba znajduje siê w innym kraju. Wówczas ma jednak zastosowanie skala podatku stosowana w danym kraju i pieni±dze trafiaj± do tamtejszego fiskusa. Tak siê jednak sk³ada, ¿e zdecydowana wiêkszo¶æ funduszy dostêpnych w Polsce jest zarejestrowana w Luksemburgu, w którym podatek od dywidend wynosi 0 proc. A poniewa¿ Polska podpisa³a z Luksemburgiem umowê o unikaniu podwójnego opodatkowania, od takiego dochodu nie zap³acimy podatku.
Cze¶æ osób nie musi jednak przejmowaæ siê papierkow± robot±. Jest to bardzo liczna grupa, bo nale¿y do niej ka¿dy, kto posiada choæby konto bankowe, z których wiêkszo¶æ jest przecie¿ w mniejszym lub wiêkszym stopniu oprocentowana. W takim przypadku od odsetek równie¿ p³aci siê 19-proc. podatek, ale odpowiedzialna za jego naliczenie i przes³anie do fiskusa jest bank. Podobnie wygl±da to w przypadku lokat bankowych, obligacji detalicznych skarbu pañstwa czy funduszy inwestycyjnych utworzonych i zarz±dzanych przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, których siedziba znajduje siê w Polsce.
Z jednej strony jest to oczywi¶cie wygodne, bo w ¿aden sposób nie wymaga naszego zaanga¿owania. Z drugiej jednak, tracimy niestety mo¿liwo¶æ kompensowania zysków i strat. O ile nie dotyczy to raczej lokat bankowych czy obligacji skarbowych, w przypadku których odsetki s± ustalane z góry i ryzyko poniesienia straty jest w zasadzie zerowe, to ju¿ przy funduszach inwestycyjnych brak tej mo¿liwo¶ci jest, delikatnie mówi±c, spor± niedogodno¶ci±.
Traktowanie przez fiskusa zysków czy strat z funduszy w sposób odmienny od zysków i strat z bezpo¶rednich inwestycji w akcje jest dyskryminowaniem tych pierwszych. Przyznaje to wielu ekspertów podatkowych, a tak¿e polityków. Do zmiany prawa jednak nikt specjalnie siê nie kwapi. Inwestorzy wziêli wiêc sprawy w swoje rêce. I s± ju¿ pierwsze efekty, które daj± nadziejê na zmianê obecnego stanu rzeczy. W po³owie grudnia ubieg³ego roku Wojewódzki S±d Administracyjny w Warszawie wyda³ bowiem orzeczenie, w którym opowiedzia³ siê po stronie inwestora, który zaskar¿y³ decyzje Izby Skarbowej, która odmówi³a mu mo¿liwo¶ci odliczenia strat poniesionych na funduszach inwestycyjnych od zysków wypracowanych na inwestycji w akcje. Wyrok nie jest prawomocny, a Izba Skarbowa wnios³a skargê kasacyjn± do Naczelnego S±du Administracyjnego. Ewentualne odrzucenie jej przez NSA otworzy³oby drogê pozosta³ym inwestorom do ubiegania siê we w³a¶ciwych im Urzêdach Skarbowych o mo¿liwo¶æ uwzglêdnienia strat z funduszy przy rozliczaniu zysków z akcji. Znaj±c jednak tempo, w jakim dzia³aj± polskie s±dy, na decyzjê, bez wzglêdu na to, jaka ona mia³aby byæ, przyjdzie nam pewnie jeszcze trochê poczekaæ.
Podobnie jak w przypadku akcji, je¶li kto¶ w ubieg³ym roku sprzeda³ z zyskiem jednostki uczestnictwa, które naby³ przed 1 stycznia 2004 roku, podatku nie zap³aci.